Tá prióireacht Mhuire ag Buiríos Umhaill, ar a dtugtar Mainistir Bhuiríos Umhaill uirthi freisin, suite laistigh de cheann de na góilíní áille agus foscúla atá ag Cuan Mó in iarthar Mhaigh Eo.
Caomhnaíonn an t-ainm Buiríos Umhaill an t-ainm ársa ar an gcuid seo de Mhaigh Eo, ar a dtugtar Umhall. I rith na meánaoise déanaí bhí an chuid seo d’Umhall faoi smacht na Búrcach, teaghlach a raibh bunús Angla-Normannach leo a tháinig ina gcomhghuaillithe dlúth leis an teaghlach Gaelach áitiúil, muintir Uí Mháille.
Bhunaigh Risteard de Búrca Prióireacht Mhuire sa bhliain 1469, ar tugadh Risteard an Cuarscidh air freisin, rud a chiallaíonn ‘Richard of the Curved Shield’. Bhí sé ina thaoiseach ar Bhurcaigh Thurlaigh in aice le Caisleán an Bharraigh agus toghadh é ina thaoiseach ar na Búrcaigh go léir i Maigh Eo, post a raibh an teideal an Tiarna Mac Uilliam Uachtair mar theideal air.
Tar éis talamh a thabhairt do na bráithre Doiminiceach chun an prióireacht a thógáil in 1469, d’éirigh Risteard as a theideal mar thaoiseach ar Bhúrcaigh Mhaigh Eo agus ghlac sé aibíd bráthair Dhoiminiceach. Chaith sé a scor i mBuiríos Umhaill go dtí a bhás anseo sa bhliain 1473.
Bhí blianta tosaigh na prióireachta conspóideach. Bhí cead tugtha ag Ardeaspag Thuama chun an phrióireacht a bhunú ach ní raibh cead an Phápa faighte di, mar gheall air sin bhí bagairt an choinnealbhá ar na bráithre.
Sa bhliain 1486 d’eisigh an Pápa Bulla a cheadaigh tógáil na mainistreach. Cheadaigh sé freisin d’Ardeaspag Thuama na bráithre a saoradh ó gach ciontacht agus pionóis mar gheall ar a ngníomhartha gasta.
I measc na n-iarsmaí ag Buiríos Umhaill tá séipéal na prióireachta mar aon leis an túr trasnaithe agus an chroslann theas. Ag taobh thoir na heaglaise tá fuinneog rianaire líne lasctha den scoth, mar is dual do dheireadh an 15ú haois. Ní mhaireann ach cuid bheag den chlabhstra agus na foirgnimh ghaolmhara ar an taobh thuaidh den séipéal.
Sa bhliain 1494 bhronn Thomas Burke agus a bhean Gráinne Ní Mháille cailís airgid ar an bPrióireacht, atá ar taispeáint inniu in Ard-Mhúsaem na hÉireann. Ba gharmhac do Risteard a bhunaigh an phrióireacht é Thomas, agus bhí Gráinne ina réamhtheachtaí ag Gráinne Ní Mháille nó Granuaile, banríon bradach an iarthair, mar a thugtar uirthi.
Sa bhliain 1567 phós Gráinne Risteard an Iarainn de Búrca agus bhí an bheirt ina gcónaí in aice le Buiríos Umhaill i gCaisleán Charraig an Chabhlaigh ar feadh na mblianta. Chuir siad foireann iontach le chéile agus bhí Gráinne lárnach ag cabhrú lena fear céile a bheith ina thaoiseach ar na Búrcaigh ar fad i Maigh Eo.
Mar sin féin, bhí caidreamh achrannach ag Gráinne agus Richard le gobharnóir Sasanach Chonnacht, Sir Nicholas Malby. D’fhonn na Búrcaigh a shuaimhniú, dhaingnigh Malby foirgnimh na prióireachta in 1580. Tá na lúba gunna do na saighdiúirí a bhí mar gharastún ar an bprióireacht fós le feiceáil i mballaí na prióireachta atá timpeall an chlabhstra go fóill.
Sna blianta ina dhiaidh sin, bhí seilbh rialta ag garastún saighdiúirí ar an bprióireacht. Mar sin féin, lean na bráithre Doiminiceach ag cur fúthu sa cheantar go dtí deireadh an 18ú haois.
Laistigh de chorp na heaglaise, faoi scáth an chloigthí, tá uaigh an Athar Manus Sweeney, a crochadh as a pháirt in Éirí Amach 1798.
Tá Prióireacht Mhuire ag Buiríos Umhaill ina Séadchomhartha Náisiúnta faoi Chúram an Stáit ó 1915 agus tá sé á bhainistiú ag Oifig na nOibreacha Poiblí.